Pierwsze dni w przedszkolu, rozstania w drzwiach sali, a w niektórych przypadkach nawet wyjście rodzica do sklepu mogą być dla dziecka ogromnym wyzwaniem. Lęk separacyjny to naturalna część rozwoju i choć dla rodzica to trudny etap, ważne jest, żeby wiedzieć jak pomóc dziecku i samemu sobie oswoić lęk i poczuć się pewniej podczas rozstań.
Co ważne, w radzeniu sobie z lękiem separacyjnym nie chodzi o to, żeby unikać rozstań, ale żeby pokazać dziecku, że może czuć się bezpiecznie, nawet jeśli rodzica nie ma obok.
Lęk separacyjny
Lęk separacyjny to nadmierny strach przed rozstaniem z bliskimi osobami, który nie jest adekwatny do rzeczywistego zagrożenia. Pierwsze objawy lęku separacyjnego u dzieci często pojawiają się między 7. a 9. miesiącem życia. Później lęk separacyjny może wracać na różnych etapach – przy ważnych zmianach, takich jak pójście do żłobka czy przedszkola. Niektórym dzieciom towarzyszy także po wakacjach czy chorobie, kiedy dziecko na nowo musi się oswoić z rozstaniami.
To, że dziecko nie chce zostać samo, płacze przy pożegnaniu, trzyma się kurczowo rodzica albo prosi, żeby „jeszcze chwilę zostać”, jest zupełnie naturalne, i co ważne, nie jest oznaką złego wychowania, „rozpieszczania” czy słabości.
Jak rozpoznać lęk separacyjny?
Lęk separacyjny u każdego dziecka może objawiać się w inny sposób. Niektóre dzieci płaczą i nie chcą puścić rodzica, inne stają się bardziej ciche, zamknięte w sobie, a jeszcze inne pokazują swój lęk przez złość lub bunt. Czasem lęk separacyjny objawia się fizycznie – dziecko może mówić, że boli je brzuszek, że jest mu niedobrze, że nie chce jeść. To często sposób, w jaki dziecko komunikuje stres, zwłaszcza jeśli trudno mu jeszcze nazwać swoje emocje.
Zdarza się też, że lęk separacyjny pojawia się nagle, nawet jeśli wcześniej dziecko nie miało problemu z rozstaniem z rodzicami i pozostaniem w przedszkolu. Do takiej sytuacji może dojść po chorobie, wakacjach, dużej zmianie w życiu (np. pojawienie się rodzeństwa, przeprowadzka). Warto także zwrócić uwagę na to, co mówi dziecko i jakie pytania zadaje. Jeśli dziecko często pyta:
- Czy wrócisz?
- Kiedy po mnie przyjdziesz?
- Ile czasu Cię nie będzie?
Takie pytania to znak, że rozstania budzą w dziecku lęk i potrzebuje zapewnienia, że wszystko jest pod kontrolą.
Rola rutyny i małych rytuałów
Dzieci czują się bezpiecznie, kiedy wiedzą, co je czeka. Dlatego w oswajaniu lęku separacyjnego ogromne znaczenie ma rutyna i powtarzalne rytuały. Choć nam, dorosłym, może się wydawać, że to drobiazgi, dla dziecka te małe gesty są bardzo ważne.
Chodzi o to, żeby codziennie powtarzać podobny schemat poranka i pożegnania. Jaki? To będzie zależało przede wszystkim od Was. Możecie rozpocząć dzień wspólnym śniadaniem, ubieraniem się (w tym samym porządku, najpierw spodnie, później koszulka, itd.) i określonym pożegnaniem w przedszkolu. Przytulenie, buziak, pomachanie przez okno albo umówiony znak ręką. Taki rytuał da dziecku wyraźny sygnał, że wszystko jest w porządku, a rodzic wróci o określonej porze.
Warto, żeby pożegnanie było krótkie i konkretne. Choć czasem kusi nas, żeby zostać dłużej „bo dziecko płacze”, przedłużanie rozstania często nasila lęk – dziecko widzi, że rodzic też ma wątpliwości i zaczyna się bać jeszcze bardziej. Lepsze będzie spokojne, czułe, ale zdecydowane pożegnanie, które każdego dnia wygląda podobnie.